Autisme & agressie

Gedragsproblemen zijn een groot probleem in de begeleiding en behandeling van mensen met een verstandelijke beperking. Er zijn aanwijzingen dat gedragsproblemen zoals agressie en grensoverschrijdend gedrag vooral voorkomen bij mensen met zowel een verstandelijke beperking én de diagnose autisme. Het doel van dit onderzoek was om beter te leren begrijpen wanneer gedragsproblemen ontstaan in de dagelijkse praktijk en waardoor deze gedragsproblemen verklaard kunnen worden.

Zorgorganisaties die mee hebben gewerkt aan het onderzoek zijn Siza, Pluryn, Dichterbij en Yulius de Steiger. Deelnemers aan dit onderzoek hebben een licht verstandelijke beperking en waren op het moment van het onderzoek tussen de 14 en 34 jaar oud. Sommige deelnemers hebben wel een autisme diagnose, andere deelnemers niet. Er was ook een controlegroep bestaande uit mensen met autisme, maar zonder verstandelijke beperking.

In het eerste deel van het onderzoek is met behulp van neuropsychologische tests het executief functioneren van de onderzoeksdeelnemers getest: De cognitieve functies die je gebruikt om handelingen te plannen, te initiëren, te evalueren en bij te stellen. Daarnaast zijn begeleiders en gedragswetenschappers gevraagd om vragenlijsten in te vullen over de sociale vaardigheid, het gedrag en het executief functioneren van onze onderzoeksdeelnemers. Tenslotte hebben we gedurende een jaar het aantal agressieve incidenten bijgehouden.

Er zijn drie artikelen verschenen op basis van dit onderzoek. In een eerste artikel wordt beschreven hoe is aangetoond dat executieve functies zoals inhibitie, het werkgeheugen en mentale schakelvaardigheid goed zijn te meten bij mensen met een verstandelijke beperking. Vervolgens wordt beschreven dat wanneer iemand meer moeite heeft met mentaal schakelen (het vermogen om je aan te passen aan een nieuwe situatie), deze persoon meer gedragsproblemen laat zien.Tenslotte tonen we aan dat deelnemers die agressie laten zien meer problemen hebben in de mentale schakelvaardigheid.

Om te onderzoeken wat professionals in de praktijk denken over de factoren die belangrijk zijn bij het ontstaan van agressie hebben we met subsidie van het Jan Jongmans Fonds een vervolgonderzoek opgezet. Daarin hebben we begeleiders en gedragswetenschappers geïnterviewd die werken met mensen met een verstandelijke beperking, met en zonder autisme, over hun ervaringen met gedragsproblemen en agressie in de dagelijkse praktijk. Drie studenten van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) hebben hun afstudeeronderzoek gebaseerd op deze interviews. Op basis van deze resultaten is de toolkit ‘Omgaan met Agressie’ opgesteld.